Յարութ Տէր Դաւիթեան
Շատ բնական էր, որ Թունուզի եւ Եգիպտոսի ժողովրդային ըմբոստութիւնները քննարկման նիւթ դառնային Հայաստանի թէ Սփիւռքի տարածքին, վերաբանալով 2008 Մարտ 1ի արիւնոտ ու տակաւին անդարման էջը: Շատ բնական էր նաեւ, որ իշխանամէտ եւ ընդդիմադիր շրջանակները իրենց իւրայատուկ մեկնաբանութիւնները ունենային ատոնց կապակցութեամբ: Այս յօդուածով մենք պիտի չանդրադառնանք որեւէ կողմի յառաջ քաշած պատճառաբանութիւններուն, այլ պիտի մատնանշենք մի քանի գլխաւոր ազդակներ, որոնք շարժառիթ կը հանդիսանան այդպիսի ըմբոստութեանց ծագման եւ ծաւալման: Միաժամանակ պիտի փորձենք բացայայտել կարգ մը զուգահեռներ այս երեք շարժումներուն միջեւ:
Ժողովուրդ
Ամէնէն գլխաւոր ազդակը ժողովուրդի ազդակն է: Որքան մեծ ըլլայ իշխանութեանց հանդէպ ժողովուրդի անվստահութիւնը, այնքան մեծ է անոր ցասումը: Երբ ժողովուրդի ցասումը կը հասնի այնպիսի աստիճանի, ուր ամէն վախ յաղթահարած ան ստուարաթիւ կը նետուի հրապարակ, այդ շարժումը կը դառնայ անկասելի: Որքան մեծ ըլլայ ժողովուրդի ցասումը, այնքան անկասելի կը դառնայ անոր յառաջխաղացքը: Թունուզի եւ Եգիպտոսի ժողովուրդներուն տասնամեակներու վրայ երկարող ցասումը այդ կը վկայէ: Թունուզ յաջողեցաւ: Եգիպտոսի ժողովուրդին մինչեւ այսօր ցոյց տուած վճռակամութիւնը այդ վստահութիւնը կը ներշնջէ: Իշխանական խուլիկաններուն գլուխ չխոնարհեցնող ու վիրակապերով փաթթուած ըլլալով հանդերձ հրապարակը չլքող Եգիպտացիներու օրինակները, շատ բան կը թելադրեն երկրի իշխանութեանց: Հայաստան ձախողեցաւ, որովհետեւ ըմբոստութիւնը, արդար ըլլալով հանդերձ, ստուարաթիւ չեղաւ:
Բանակ
Ազգային պետական գերադաս շահերու նախանձախնդիր բանակը մեծ դեր ունի որեւէ պետութեան գերիշխանութեան ամրակայման եւ յարատեւման մէջ:
Իսկ հատուածական շահեր հետապնդող բանակը վտանգալից բեռ է պետութեան, երկրին ու ժողովուրդին: Թունուզի բանակը փաստեց այդ: Եգիպտոսի բանակը առայժմ ճիշտ դիրք բռնած է ու այդպէս ալ պէտք է շարունակէ, որպէս զի ժողովրդավարութիւնը յաղթանակէ: Անոր սայթաքումը աղիտաբեր պիտի ըլլայ Եգիպտոսի պետականութեան, ժողովուրդին ու ապագային: Հայաստանի բանակի օլիկարխ ու գործարար գեներալները ծանր բեռ (liability), պատուհաս ու խոչնդոտ են երկրի ու ժողովրդավարութեան յառաջխաղացման:
Մամուլ
Թունիսեան եւ Եգիպտական ըմբոստութեանց ծաւալման մէջ բացայայտ է մամուլի, հեռատեսիլի, համացանցի եւ նորօրեայ հաղորդակցական միջոցներու (Facebook, You Tube, etc.) խաղացած կարեւոր դերը: Եգիպտական ըմբոստութեան հրահրիչ կայծը, անհատի մը (Խալէտ Սայիտ) կայքէջէն բորբոքեցաւ: Եգիպտոսի իշխանութեանց պարտադրած ժամանակաւոր արգելքները հակառակ արդիւնքը տուին, ի տէս տեղացի թէ օտար լրագրողներու խիզախ կեցուածքին, ստիպելով զանոնք յետս կոչելու այդ արգելքները: 2002էն ի վեր Ա1+ի փակումը եւ ազատ հեռուստաեթերի անհանդուրժողականութիւնը կը փաստեն Հայաստանի իշխանութեանց վախն ու մտահոգութիւնը այս մասին: Սակայն բացայայտ ճշմարտութիւն է, որ ազատ խօսքի վրայ դրուած արգելքը, կ’արգելակէ նաեւ երկրին յառաջխաղացքը:
Դուրսի Ուժեր
Երկրի մը գերիշխանութիւնը անմիջական կապ ունի իր հայրենիքին ու պետական առաջնորդներուն հանդէպ ժողովուրդի տածած վստահութեան ու հաւատքին: Որքան ամուր է այդ հաւատքը, այնքան տկար կ’ըլլայ դուրսի ուժերու միջամտութիւնը երկրի ներքին գործերուն: Դուրսի ուժերէն կախեալ ու անոնց գործիք դառցած իշխանութիւնները պատուհաս են երկրի գերիշխանութեան: Թունիսեան եւ Եգիպտական ըմբոստութիւնները յանդուգն քայլեր են ձերբազատուելու դուրսին քմահաճ ու երկրին վնասաբեր առաջնորդներէ: Երանի այդ շարժումը նաեւ համակէ Հայաստանը:
Այս գլխաւոր ազդակներէն զատ կան նաեւ այլ ազդակներ, ինչպէս անգործութիւն, աղքատութիւն, սոցիալական անապահովութիւն, կաշառակերութիւն, անարդարութիւն, եւայլն, որոնց կարելի է անդրադառնալ բայց առայժմ զանց կ’առնենք: Եթէ ազգովին կարողանաք վերը նշած մեր չորս ազդակներէն ճիշտ հետեւութիւնները ընելով սրբագրել ներկայի մեր վնասաբեր ընթացքը, այն ժամանակ կրնանք աւելի լաւատեսօրէն ներշնջուիլ ապագայով: Թունուզի եւ Եգիպտոսի ժողովուրդներուն նման, մենք պէտք է հրապարակ իջնենք արժանապատիւ ապագայի մը պահանջով: Թունուզի ըմբոստութիւնը հրահրուեցաւ 26-ամեայ համալսարանաւարտ, բայց անգործութեան մատնուած ըլլալով բանջարեղէն ծախող Մոհամմէտ Պուազիզի ինքնահրկիզումով, որուն արժանապատուութիւնը վիրաւորած էր ոստիկան մը: Թունուզի նախագահ Զէյն Ապիտին Պին Ալի իր հրաժարումէն առաջ, առնուազն ազնուութիւնը ունեցաւ հիւանդանոցային այցելութիւն մը տալու մահամերձ Պուազիզին: Իսկ Մարտ 1ի զոհերու հարազատները, մօտ երեք տարիներէ ի վեր տակաւին կը սպասեն նուազագոյն ազնիւ վերաբերմունքի…
