Լեռնային Ղարաբաղի հայերու վերադարձին միակ ճանապարհը 2020 թուականի Նոյեմբեր 9-ի եռակողմ յայտարարութենէն կառչիլն է։
Մամուլի ասուլիսի ժամանակ այս մասին ըսաւ ՀՀ երկրորդ նախագահ, «Հայաստան» դաշինքի ղեկավար Ռոպերթ Քոչարեանը։
«Այսօր ղարաբաղցիներին Ղարաբաղ վերադարձնելու միակ ճանապարհը Նոյեմբերի 9-ի յայտարարութիւնից կառչելն է։ Եթէ Ատրպէյճանն ասում է՝ ճանապարհ, մենք շատ հանգիստ կարող ենք ասել՝ այդ ճանապարհը (խմբ. նկատի ունի հաղորդակցութիւններու ապաշրջափակումը, որ ամրագրուած է Նոյեմբեր 9-ի յայտարարութեան 9-րդ կէտով) ընդամէնը մէկ կէտ է եռակողմ յայտարարութեան մէջ, եթէ դուք պատրաստ էք ամբողջութեամբ այդ յայտարարութեանը վերադառնալ, նստենք, քննարկենք։ Եւ սա միակ տեղն է, որից կարելի է բռնել եւ ղարաբաղցիների վերադարձը հետ բերել բանակցային գործընթաց։ Այդ հնարաւորութիւնը ես տեսնում եմ, հաւանականութիւնը շատ փոքր է, բայց մենք այն վիճակում ենք, որ նոյնիսկ փոքր հնարաւորութիւնը պէտք է օգտագործենք»,- ըսաւ Քոչարեան։
Ան նաեւ անդրադարձաւ Լեռնային Ղարաբաղէն բռնի տեղահանուած հայերու հնարաւոր վերադարձի ծիրին մէջ միջազգային երաշխիքներու անհրաժեշտութեան հարցին։
«Առանց որեւէ միջազգային երաշխիքի ոչ մի ղարաբաղցի հետ չի գնայ։ Եթէ խօսքը վերադարձի մասին է, ուրեմն անհարժեշտ է վերադարձի երաշխիքների փաթեթ։ Դա քննարկման, բանակցային գործընթացի հարց է՝ դու կարողանո՞ւմ ես հասնել այդ փաթեթի լիարժէքութեան, թէ՞ չես կարողանում։ Եւ այդ փաթեթից է կախուած լինելու ղարաբաղցիների քանի տոկոսն է վերադառնալու եւ քանի տոկոսն է հրաժարուելու այդ իրաւունքից»,- ըսաւ Քոչարեան։
Ան շեշտեց, որ Լեռնային Ղարաբաղէն բռնի տեղահանուած հայերու վերադարձին հարցը պէտք է պահել բանակցային օրակարգին վրայ, քանի որ այն կը մնայ Ատրպէյճանի տկար կողմերէն մէկը։
«Ամենից վատն ընդհանրապէս ոչինչ չանելն է։ Եթէ այդ հարցն ընդհանրապէս չես քննարկում, ուրեմն Ատրպէյճանի վրայ ազդելու որոշակի հնարաւոր լծակից ինքնակամ հրաժարւում ես, որովհետեւ սա այն հարցն է, որը լաւ թեմա չէ Ատրպէյճանի համար, ցեղային զտումն իրենք են արել։ Սա նշանակում է ցեղային զտման փաստը բերել բանակցային սեղան»,- եզրափակեց Քոչարեան։
Հայաստանի երկրորդ նախագահ Ռոպերթ Քոչարեան հաստատեց, որ Հէյֆար Ալիեւի հետ քննարկած են տարածքներու փոխանակման հարցը։
ԱՄՆ Պետական Քարտուղարութիւնը փաստաթուղթեր գաղտնազերծած էր, որոնք կը վկայեն, որ 90-ականներու վերջը Ռոպերթ Քոչարեանն ու Հէյտար Ալիեւը գլուխ-գլխի՝ առանց միջնորդներու, համաձայնութեան եկած էին լուծելու Ղարաբաղեան խնդիրը տարածքներու փոխանակմամբ` Մեղրին Ղարաբաղի դիմաց։
«Ազատութեան» հարցումին ի պատասխան Քոչարեան ըսաւ, որ մինչեւ 1999 թուական համանախագահողները չէին կրնար դուրս գալ տարածքային ամբողջականութեան սկզբունքէն, ինչ առաջարկ կը բերէին, այդ առաջարկը հետեւեալ տրամաբանութեան մէջ էր՝ «կը փորձէին ինքնորոշման իրաւունքը ամուսնացնել տարածքային ամբողջականութեան հետ»։
«Հիմա յանկարծ Ուաշինկթոնում Ալիեւն ինձ ասում է՝ «եկէք իրարից անջատուենք»։ Այդ առաջարկի մէջ ես տեսել եմ այդ մասն՝ առաջին հերթին, որը հնարաւորութիւն էր տալիս ջարդել կարծրատիպը համանախագահողների կողքին։ Մտածում էի, որ եթէ Ալիեւն այդ հարցը բարձրացնի համանախագահողների առջեւ, ուրեմն մենք այս կաղապարուած վիճակից դուրս ենք գալու եւ, այո՛, մենք իր հետ բանակցում էինք։ Ինքն առաջարկում էր դա, մենք ասում էինք, որ «չենք կարող կորցնել Իրանի հետ սահմանը»։ Գործընթացը շահաւէտ էր մեզ համար, բայց առաջին օրից ես չէի կասկածում, որ հնարաւորութիւն ենք ունենալու քննարկումները բերել մեզ համար ընդունելի տարբերակի։ Ինչո՞ւ եմ համոզուած եղել, որովհետեւ այդ ընթացքում Ալիեւն այնուամենայնիւ ստանում էր 6 շրջանը, դրդապատճառն կար, որովհետեւ ինքը ստանալու բան ունէր»,- ըսաւ Քոչարեան։
Երկրորդ նախագահը նշեց, որ իր համար կարեւոր էր, որ Ալիեւ ինք պատմէր իր մօտեցումներուն մասին համանախագահողներուն, որ թեման Ալիեւը բանար։
«Ես չէի հաւատում նոյնիսկ, որ ինքը դա քննարկում է, ասում էի՝ վաղը հրաժարուելու է, հետ է քաշուելու։ Ես ոչ այո էի ասում, ոչ ոչ էի ասում։ Ես շատ զգուշաւոր էի, ես այնպէս էի անում, որ թեման շարունակուի՝ առանց պարտաւորութիւնների»,- յայտնեց Ռոպերթ Քոչարեան։
