Հայաստանի Առաջին Հանրապետութեան հռչակման 105-րդ տարեդարձին առթիւ Վարչապետ Նիկոլ Փաշինեանը Մայիս 28-ին Սարդարապատի հերոսամարտի յուշահամալիր այցելեց նախագահ Վահագն Խաչատուրեանի, Ազգային Ժողովի նախագահ Ալէն Սիմոնեանի, ՀՀ բարձրագոյն ղեկավարութեան եւ Հայաստանի մէջ հաւատարմագրուած դիւանագիտական ներկայացուցչութիւններու ղեկավարներուն հետ:
Վարչապետին շնորհաւորական ուղերձէն յետոյ հնչեց Հայաստանի Հանրապետութեան պետական օրհներգն ու տեղի է ունեցաւ տօնական քայլերթ:
Նիկոլ Փաշինեան ծաղկեպսակ դրաւ Սարդարապատի ճակատամարտի հերոսներուն յիշատակը յաւերժացնող յուշակոթողին եւ յարգանքի տուրք մատուցեց անոնց յիշատակին, Հայոց ազգագրութեան թանգարանին մէջ ներկայ գտնուեցաւ նաեւ պետական պարգեւներու յանձնման արարողութեան:
Տօնին առթիւ շնորհաւորական իր ուղերձին մէջ վարչապետը ըսաւ.
«1918 թուականի այս օրը հայ ժողովուրդն իր պատմութեան մէջ առաջին անգամ կառավարման հանրապետական կարգով պետութիւն ստեղծեց: Առաջին անգամ մեր իրականութեան մէջ ստեղծուեց պետութիւն, որտեղ իշխանութիւնը պատկանում է ժողովրդին:
Այս դարակազմիկ իրադարձութիւնը տեղի ունեցաւ կայսրութիւնների փլուզման, նոր կայսրութեան եւ աշխարհակարգի ձեւաւորման պայմաններում, երբ մեր ժողովուրդը Սարդարապատի, Բաշ-ապարանի, Ղարաքիլիսայի ճակատամարտերում կարողացաւ ապացուցել ապրելու իր իրաւունքը:
Բայց Առաջին Հանրապետութիւնն ընդամէնը երկուսուկէս տարուայ կեանք ունեցաւ […], չհասցրեց ինքն իրեն դիրքաւորել որպէս սեփական քաղաքացիների անվտանգութեան, բարեկեցութեան ու երջանկութեան միջոց, որովհետեւ, ըստ էութեան, խաղաղութեան եւ ոչ մի օր չունեցաւ իր գոյութեան ողջ ընթացքում: Սովը, ցեղասպանութիւնից մազապուրծ գաղթականութիւնը, ներքին խժդժութիւնները, տնտեսութեան, պետական հիմնարկների, պետականութեան մշակոյթի բազմադարեայ բացակայութիւնը, արտաքին ազդեցութիւնը, պատերազմը` Առաջին Հանրապետութեան անկման պատճառ դարձան:
Սրանով, սակայն, Առաջին Հանրապետութեան դերն ամենեւին չի նսեմանում: Աւելի քան 540 տարուայ ընդմիջումից յետոյ հայ ժողովուրդը պետութիւն ունեցաւ, եւ առաջին անգամ ունեցաւ Հանրապետութիւն եւ այդ Հանրապետութեան դասերն այսօր ահա մեր սեղանին են:
Այդ բազմաթիւ դասերից այսօր ուզում եմ ընդգծել միայն մէկը. Հայաստանի Հանրապետութիւնում ապրելը քաղաքացու համար պիտի լինի յարմարաւէտ եւ շահաւէտ, բարեկեցութիւնն ու երջանկութիւնն այսօ՛ր պիտի լինեն եւ ոչ թէ հեռաւոր մի ապագայում եւ պատմական հանգոյցները հանգուցալուծելու պահը հիմա է եւ ոչ թէ յետոյ:
Առաջին Հանրապետութիւնը չունեցաւ ժամանակ. մենք դեռեւս ունենք: Առաջին Հանրապետութիւնը չկարողացաւ կանգուն մնալ 20 թուականի պատերազմից յետոյ, մենք կանգուն ենք 20 թուականի պատերազմից յետոյ եւ կառուցում ենք մի հայրենիք-պետութիւն, որն այստեղ է եւ հիմա է, եւ մենք այլեւս չենք գնալու նոր հայրենիք փնտռելու, որովհետեւ մեր հայրենիքը մեր պետութիւնն է:
Հէնց պետութիւնը կարող է լաւագոյնս արտայայտել իր հիմնադրի` ժողովրդի շահը: Իսկ այդ շահը պարտադրում է ունենալ անվտանգութիւն, բարեկեցութիւն եւ երջանկութիւն` մեր բազմաչարչար ժողովրդի համար, իսկ դա հնարաւոր է` հարեւանների հետ կարգաւորուած յարաբերութիւնների պայմաններում, միայն ու միայն խաղաղութեան պայմաններում, մի բան, որ չունեցաւ Առաջին Հանրապետութիւնը, մի բան, որ, ցաւօք, դեռեւս չունի Երրորդ Հանրապետութիւնը:
Հէնց այս է պատճառը, որ մենք որդեգրել եւ հետեւողական իրագործում ենք խաղաղութեան օրակարգը, որովհետեւ մեր բոլոր նահատակներն ընկել են յանուն սեփական ժողովրդի երջանկութեան եւ ոչ տառապանքի, ու բարեկեցիկ, զարգացած, ապրող ու անվտանգ Հայաստանն է, Հայաստանի Հանրապետութիւնը, Հայաստան պետութիւ՛նը, որ պիտի յաւերժ խաղաղութիւն բերի մեր բոլոր նահատակների հոգիներին»:
