Առանցքային տարաձայնութիւնները կը վերաբերին Լեռնային Ղարաբաղին, բայց միայն այդ չէ, յայտնեց Հայաստանի վարչապետ Փաշինեանը` Փրակի մէջ պատասխանելով «Ազատութեան» հարցին` որո՞նք են այն հարցերը, որոնց շուրջ ուաշինկթընեան բանակցութիւններէն յետոյ Հայաստանի եւ Ատրպէյճանի արտաքին գործերու նախարարները մնացած են տարակարծիք:
«Չնայած Փրակում եւ Սոչիում եղել է արձանագրումը, որ Հայաստանը եւ Ատրպէյճանը ճանաչում են միմեանց տարածքային ամբողջականութիւնը, բայց մենք խաղաղութեան պայմանագրի նախագծի մէջ դեռեւս չենք կարողանում համաձայնութեան հասնել այն ձեւակերպումների շուրջ, որոնք մեզ վստահութիւն կը տան, որ Ատրպէյճանը ճանաչում է Հայաստանի 29 հազար 800 քառակուսի քմ տարածքային ամբողջականութիւնը», ըսաւ Հայաստանի կառավարութեան ղեկավարը:
Նիկոլ Փաշինեան ընդգծեց, որ տարընթերցումներ կան նաեւ Լեռնային Ղարաբաղի հայերու իրաւունքներու հասցէագրման հարցով, եւ անոնք կը պահպանուին:
«Յաջորդ կարեւորագոյն հարցը` ցանկացած պայմանագիր, նոյնիսկ ամենամիանշանակ գրուածները ունենում են տարընթերցումներ․ ինչպէ՞ս պէտք է այդ տարընթերցումները լուծուեն: Սահմանազատման հոլովոյթի հետ կապուած խնդիր կայ, շատ կարեւոր խնդիր է ի վերջոյ` խաղաղութեան պայմանագրի ստորագրումից յետոյ խաղաղութեան երաշխաւորման հարցը: Նկատի են առնւում ե՛ւ միջազգային մեխանիզմները, ե՛ւ տեղայինը, մասնաւորապէս, զօրքերի եւ ուժերի դիրքաւորման հետ կապուած հարցերը` ով որտեղ, ինչպէս պէտք է դիրքաւորուի, արդեօք մենք չպէտք է ունենանք սահմանազատուած` ապառազմականացուած գօտի: Լեռնային Ղարաբաղի հայերի իրաւունքների հասցէագրման հարցում կան տարընթերցումներ, եւ դրանք պահպանւում են: Այդ հարցերի շուրջ կարող է լինել որոշակի շարժ, բայց եթէ տարբերութիւնը 1 քմ էր, դարձաւ` 999 մեթր, այո՛, որոշակի մօտեցանք, բայց ճեղքը շարունակում է մնալ շատ մեծ», նշեց վարչապետը:
Հայաստանը կ’աշխատի տարբերակի վրայ, որ ԼՂ հայերու անվտանգութեան եւ իրաւունքներու հարցը պէտք է քննարկուի Պաքու-Ստեփանակերտ երկխօսութեան հարթակով
Հարցին` Հայաստանը ո՞ր տարբերակով կը շարժի, որ Արցախի հարցը առկախուի եւ ռուս խաղաղապահները երթան, թէ՞ որ Արեւմուտքը անվտանգութեան երաշխիքներ տայ Արցախի մէջ ապրող հայերուն, Փաշինեան պատասխանեց, որ Հայաստանը կ’աշխատի տարբերակի վրայ, որ Լեռնային Ղարաբաղի հայերու անվտանգութեան եւ իրաւունքներու հարցը պէտք է քննարկուի Պաքու-Ստեփանակերտ երկխօսութեան հարթակով, որ պիտի ունենայ որոշակի միջազգային ներգրաւուածութիւն․ «Հակառակ դէպքում այդ թեման եւ օրակարգը Ատրպէյճանի կողմից կարող է ուղղակի մոռացութեան մատնուել»:
Միեւնոյն ժամանակ, վարչապետը պնդեց, որ Ուաշինկթընի մէջ սկսած քննարկումը կրնայ շարունակուիլ Մոսկուայի մէջ` հերքելով պնդումները, թէ արեւմտեան ու ռուսական նախագիծեր կան, որոնք իրարմէ կը տարբերին:
«Երբեմն կարդում եմ նիւթեր, լսում հարցազրոյցներ, ուզում եմ հասկանամ` մարդիկ այդ ինչի՞ մասին են խօսում: Եթէ ես վարչապետը չլինէի, կը մտածէի` ինչ-որ բան չգիտեմ», ըսաւ Փաշինեան՝ յաւելելով, որ Արեւմուտքէն եղած են մօտեցումներ, բայց ոչ տարբերակ` թուղթի վրայ գրուած:
«Մօտեցումը բանաւոր է, եւ եթէ դա դնենք, թղթի վրայ, կարող է պարզուել, որ սխալ ենք հասկացել, այդքան էլ տենց չի: 2022 թուականի Օգոստոսին ռուսական կողմը ներկայացրել է գրաւոր առաջարկ, մենք ընդունել ենք, Ատրպէյճանը` մերժել է: Մենք չենք տեսել Ռուսաստանի կողմից այդ տարբերակը երկրորդ անգամ սեղանին դնելու գործընթաց», նշեց վարչապետը:
Ճշգրտող հարցին` Սոչիի մէջ նման փորձ չեղա՞ւ` Փաշինեան կրկնեց իր պատասխանը, որ նման փորձ Մոսկուան այլեւս չէ ըրած:
«Որ պահին, որ դա դրուի սեղանին, մենք պատրաստ ենք դրանով յառաջ գնալ: Բայց Ռուսաստանի Դաշնութիւնը ինչքանո՞վ է հետապնդում այդ տարբերակը», ըսաւ Հայաստանի կառավարութեան ղեկավարը:
«Մենք ալ ունինք բռնագրաւուած գիւղեր, եթէ Ատրպէյճանը պատրաստ է վերադարձնելու, այո՛, մենք պատրաստ ենք»
Դիտարկմանը, որ Պաքուն ՄԱԿ-ի մէջ ներկայացուցած է պահանջ` Հայաստանը պէտք է վերադարձնէ «տակաւին բռնագրաւուած 8 գիւղերը», Երեւանն ալ ի պատասխան կը նշէ, որ Ատրպէյճանն ալ իր հերթին գիւղեր բռնագրաւած է, օրակարգին մէջ անոնց փոխանակման կամ վերադարձի հարց կա՞յ, Փաշինեան արձագանգեց` «եթէ Ատրպէյճանը պատրաստ է ետ վերադարձնելու, մենք պատրաստ ենք»:
«Մենք էլ ունենք բռնագրաւուած գիւղեր, եւ գիւղը մենակ գիւղապետարանի շէնքը չի, կամ, ենթադրենք, Բերքաբեր գիւղը, Վազաշէն, Այգեհովիտ, Պառաւաքար, պատրա՞ստ է Ատրպէյճանը վերադարձնել, [եթէ պատրաստ է], այո՛, մենք պատրաստ ենք: Բայց այստեղ ուրիշ հարց կայ. ենթադրենք` Ատրպէյճանի կամ` Հայաստանի զօրքը կանգնած է այս գծի վրայ,եւ պէտք է այդ գծից հետ քաշուի, էդ սկզբունքօրէն համաձայն ենք, բայց պիտի հետ քաշուի գնայ որտե՞ղ կանգնի, էդ կանգնելու տեղը, էդ գիծը ո՞նց է որոշւում: Նշանակում է` այդտեղ կայ սահման, եթէ կայ սահման, ուրեմն եկէք վերցնենք էդ սահմանը եւ ատրպէյճանական զօրք սահմանի գծից էս կողմ պէտք է չլինի, հայկական զօրք սահմանի գծից էն կողմ չպէտք է լինի», ըսաւ ան:
Փաշինեան ընդգծեց, որ շատ հնարաւոր է, որ ոչ թէ այդ տեղի ունենայ, նոր ստորագրուի խաղաղութեան պայմանագիր, այլ պայմանագիրը ստորագրուի այն մասին, թէ այդ ֆիզիքապէս ինչպէս եւ ինչ ժամկէտներու մէջ պէտք է տեղի ունենայ:
«Մենք պատրաստ ենք` ոչ թէ իրենք հետ գնան, նոր ստորագրենք, այլ` ստորագրենք, նոր հետ գնան, մենք էլ, իրենք էլ, բայց դա պէտք է գրուի եւ ստորագրուի այնպէս, որ տարընթերցման տեղիք չտայ», յաւելեց Նիկոլ Փաշինեան:
«Ալիեւ պատրաստ չէ լայնարձակ ինքնավարութիւն տալ Ղարաբաղին»
Հայաստանի ղեկավարը նաեւ ըսաւ, որ Իլհամ Ալիեւը պատրաստ չէ լայնարձակ ինքնավարութիւն տալու Ղարաբաղին, ինչի մասին պաշտօնական Պաքուն բազմիցս յայտարարած էր 44-օրեայ պատերազմէն առաջ: Հարցին` ինչո՞ւ այդ մասին հիմա է որ միայն կը խօսուի, մինչդեռ արտահերթ ընտրութիւններուն «Քաղաքացիական Պայմանագիր»ը կը յայտարարէր Շուշիի, Հատրութի ազատագրման, Արցախի ինքնորոշման մասին, Փաշինեան ըսաւ․ «Մենք այդ ճանապարհով գնալիս է, որ հանդիպել ենք էս խնդիրներին: 30 տարի մենք ասում էինք ինքնորոշում, ինքնորոշում` առանց հիմնական խնդիրը հասկանալու: Այո՛, մենք մեր խնդիրը չենք ախտորոշել մինչեւ վերջ: Խնդիրները մենք դրել ենք, ձեւակերպել ենք եւ գնացել ենք այդ խնդիրների հետեւից»:
«Այո՛, պէտք է դնել [իրատեսական խնդիրներ], բայց դրա համար պէտք է նախ իրականութիւնը հասկանալ եւ ըմբռնել», ըսաւ Նիկոլ Փաշինեան:
«Ազատութեան« հարցին` «որոշումներ կայացնելէ առաջ չէ՞, որ պէտք է հասկնալ եւ ըմբռնել», Հայաստանի վարչապետը պատասխանեց. «Այո՛, պէտք է որոշումներ կայացնելուց առաջ հասկանալ եւ ըմբռնել: Ճիշդ էք անում, որ այդ հարցը հասցէագրում էք մեր կառավարութիւնը, բայց այդ հարցը պէտք է հասցէագրել բոլորիս, մեր պետութեանը, որովհետեւ կառավարութիւնը ինչքան էլ կառավարութիւն լինի, եթէ նոյնիսկ էդքան խորը հէնց առաջին վայրկեաններից տիրապետի խնդրին, ինքը չի կրնար սենց գայ եւ ծորակը փակի, ասի` վերջ, այսօրուանից մենք փոխում ենք մեր դիտանկիւնը, որովհետեւ կառավարութիւնը հանրութեան մաս է, մանաւանդ այն կառավարութիւնը, որ ժողովրդի հետ եւ ժողովրդով է եկել իշխանութեան»:
«Կը դատապարտեմ թքելու բոլոր փորձերը, բոլոր մարդոց վրայ»
Պատասխանելով Ազգային Ժողովի նախագահ Ալէն Սիմոնեանին առնչուող միջադէպի վերաբերեալ հարցին, թէ ինչպէս կը վերաբերի, երբ Հանրապետութեան երկրորդ պաշտօնեան կը թքէ մարդու վրայ, որ իր կառավարութիւնը յայտարարած էր որպէս բարձրագոյն արժէք, Փաշինեան ըսաւ. «Պաշտօնեան էլ է մարդ, ինքն էլ արժէք եւ դա չի նշանակում, որ իրա վրայ կարելի է թքել, ես դատապարտում եմ թքելու բոլոր փորձերը, բոլոր մարդկանց վրայ»:
«Ի հարկէ, սխալ է տեղի ունեցել, բայց այդ սխալը տեղի է ունեցել ոչ թէ նրա համար, որ այդ սխալի հեղինակը Հանրապետութեան երկրորդ պաշտօնեան է, տեղի է ունեցել նրա համար, որ այդ հանրապետութեան երկրորդ պաշտօնեան մարդ է, այ, եթէ ինքը լինէր Աստուած այդ սխալն իրան թոյլ չէր տայ», ըսաւ վարչապետը:
