Վարչապետ Նիկոլ Փաշինեան Միւնիխի համաժողովի ծիրին մէջ մասնակցած է Հարաւային Կովկասի հարցերով քննարկման` «Շարժե՞լ սարերը. Անվտանգութեան կառուցումը Հարաւային Կովկասի մէջ» խորագրով: Քննարկման մասնակցած են նաեւ Վրաստանի վարչապետ Իրաքլի Ղարիպաշվիլին, Ատրպէյճանի նախագահ Իլհամ Ալիեւը եւ ԵԱՀԿ գլխաւոր քարտուղար Հելկա Շմիթը:
Ստորեւ կը ներկայացուի վարչապետ Փաշինեանին քննարկումը վարողին կողմէ ուղղուած հարցումներն ու պատասխանը.
Հարց – Պրն․ վարչապետ, կը խնդրեմ մեկնաբանել ի՞նչ հետեւանքներ կ’ունենայ Ուքրանիոյ դէմ Ռուսիոյ պատերազմը Ձեր երկրին վրայ:
Վարչապետ Նիկոլ Փաշինեան – Կը ցանկանամ շնորհակալութիւն յայտնել Ձեզ այս ձեւաչափի կազմակերպման համար: Համաձայն եմ, գուցէ սա պատմական հանդիպում է, բայց կարեւոր է հասկանալ այն պատմութեան բնաբանը, որն այս պահին կերտւում է, որովհետեւ մենք կարող ենք տարբեր արդիւնքներ կամ հետեւանքներ ունենալ, եւ ես կարծում եմ, մենք պէտք է հետապնդենք արդիւնք: Սա մեր մօտեցումն է:
Ինչ վերաբերում է Ձեր հարցին, համաշխարհային անկայունութիւնը չի կարող դրական ազդեցութիւն ունենալ մեր տարածաշրջանային իրավիճակի վրայ, որովհետեւ գիտէք, որ արդէն տեւական ժամանակ է ամբողջ միջազգային ուշադրութիւնը հասկանալիօրէն սեւեռուած է Ուքրանիայի վրայ, եւ դա մեր տարածաշրջանի համար նոր վտանգներ է ստեղծում: Շատ կարեւոր է, որ մեր տարածաշրջանը նոյնպէս արժանանայ միջազգային ուշադրութեան, որովհետեւ կարծում եմ, որ շատ վտանգներ կան:
Ո՞րն է մեր մօտեցումը: Մենք հաւատարիմ ենք մնում մեր ժողովրդավարական բարեփոխումների օրակարգին, որովհետեւ հաւատում ենք, որ ժողովրդավարական բարեփոխումները, ժողովրդավարական հաստատութիւնների զարգացումը, օրէնքի գերակայութիւնը, մարդու իրաւունքները, անկախ դատական համակարգը կը բարելաւեն իրավիճակը մեր տարածաշրջանի շուրջ: Կարծում ենք, որ սա շահաւէտ է ողջ տարածաշրջանի համար, իսկ մեզ համար շատ կարեւոր է` աշխատանքի մեր մասն անելու առումով:
Հարց – Պարոն Փաշինեան, Դուք հիմա նաեւ Թուրքիոյ կ’օգէք այս սարսափելի երկրաշարժին հետ կապուած: Ի՞նչ կը կարծէք, կա՞ն արդեօք յարաբերութիւններու բարելաւման հեռանկարներ Հայաստանի եւ Թուրքիոյ միջեւ: Հնարաւո՞ր է, որ այս սարսափելի աղէտը առիթ հանդիսանայ ձեր յարաբերութիւններուն մէջ փոփոխութեան համար:
Վարչապետ Նիկոլ Փաշինեան – Գիտէք, Թուրքիա մարդասիրական օգնութիւն ու փրկարարներ ուղարկելու որոշման հիմքում մենք ունէինք միայն մարդասիրական շարժառիթներ, քանի որ մեր հարեւանութեամբ միլիոնաւոր մարդիկ էին տառապում, բայց այս ընթացքում մենք թուրքական կառավարութիւնից բաւականին դրական հակազդեցութեան ականատես եղանք, եւ եթէ այս քայլն ունենայ նաեւ քաղաքական հետեւանքներ, դա կը լինի էլ աւելի լաւ: Բայց մեր սկզբնական շարժառիթը զուտ մարդասիրական էր, եւ ինչպէս մենք յայտարարել էինք, պատրաստ ենք ցուցաբերել այնքան մարդասիրական օգնութիւն, որքան մեր հնարաւորութիւնները ներում են, եւ մենք պատրաստ ենք դա անել:
Ինչ վերաբերում է քաղաքական երկխօսութեանը, անկեղծ ասած, մինչեւ երկրաշարժը մենք արդէն հաստատել էինք քաղաքական երկխօսութիւն յատուկ ներկայացուցիչների միջոցով, եւ ես կարծում եմ, այդ երկխօսութիւնը շատ կարեւոր է: Ես նկատի ունեմ համապատասխանմ թնոլորտ ստեղծելու առումով, որտեղ այս որոշումները կայացուեցին: Եւ մենք կարծում ենք, որ այս մարդասիրական երկխօսութեան բնաբանում քաղաքական որոշումներ կայացնելու հնարաւորութիւններն էլ աւելի բարձր կը լինեն: Մենք պատրաստ ենք առաջ շարժուել եւ կարծում ենք, որ դիւանագիտական կապերի հաստատումը Թուրքիայի հետ եւ մեր սահմանի բացումը շատ դրական ազդեցութիւն կ’ունենան ոչ միայն մեր տարածաշրջանային իրավիճակի հետ կապուած, այլ նաեւ միջազգային իրավիճակի առումով:
Հարց – Այժմ կ’ուզեմ վերադառնալ հարցին, որուն մասին նախագահ Ալիեւը ակնարկեց սկիզբը: Խօսքը պատերազմի մասին է, որ սկսաւ երկու տարի առաջ, եւ հիմա ալ մենք կը տեսնենք իրավիճակ մը, որ տակաւին կը շարունակէ մնալ ճգնաժամային: Մենք այստեղ բանակցութիւններ չենք վարեր, բայց միջազգային հանրութիւնը մտահոգուած է մարդասիրական իրավիճակով, եւ մենք, բոլորը ինչպէս կը հետեւին Թուրքիոյ մէջ մարդասիրական իրավիճակին, այդպէս ալ կը հետեւին այնտեղ առկայ խնդիրին: Դուրսէն մենք կը տեսնենք Լաչինի միջանցքը շրջափակուած է: Պարոն վարչապետ, կը փափաքէի խօսէիք վստահութեան ամրապնդման ջանքերուն մասին: Մենք, ի հարկէ, կը փափաքէինք տեսնել լարուածութեան անկում փոքր քայլերու միջոցով, որ պիտի մօտեցնէ այս հակամարտութեան լուծման:
Վարչապետ Նիկոլ Փաշինեան – Դուք իրաւացի էք: Արդէն 70 օր է, որ Լաչինի միջանցքն արգելափակուած է: Դժբախտաբար, հիմա Լեռնային Ղարաբաղում առկայ է մարդասիրական ճգնաժամ, ինչպէս նաեւ ուժանիւթային ճգնաժամ, որովհետեւ ելելտրականութեան մատակարարումը դէպի Լեռնային Ղարաբաղ կասեցուած է, կազի մատակարարումը նոյնպէս կասեցուած է, եւ մենք հաշուել ենք, որ վերջին 70 օրուայ ընթացքում կազի մատակարարումը կասեցուել է առնուազն 10 անգամ, եւ սա խնդիր է, որն արժանի է ուշադրութեան: Մեր դիրքորոշումը հետեւեալն է. 2020-ի Նոյեմբերի 9-ի եռակողմ յայտարարութիւնում մենք ունենք շատ յստակ կէտեր Լաչինի միջանցքի հետ կապուած, եւ համաձայն արդ յայտարարութեան, Ատրպէյճանի եւ ռուս խաղաղապահների պարտականութիւնն է Լաչինի միջանցքը բաց պահել, բայց հիմա, դժբախտաբար, մենք ունենք բացարձակապես այլ իրավիճակ: Մենք կարծում ենք, որ միջազգային ուշադրութիւնը պէտք է սեւեռուած լինի այս իրավիճակի վրայ, որովհետեւ մտավախութիւն ունենք, որ այս իրավիճակի շարունակականութիւնը կարող է պատճառել անդառնալի մարդասիրական հետեւանքներ Լեռնային Ղարաբաղի հայերի համար:
Վարչապետ Նիկոլ Փաշինեան – Ինչ վերաբերում է Լեռնային Ղարաբաղին` նախագահը նշեց եռակողմ յայտարարութեան մասին, եւ այդ յայտարարութիւնում առկայ է Լեռնային Ղարաբաղը, եւ այս փաստաթղթի տակ առկայ է Ատրպէյճանի նախագահի ստորագրութիւնը:
Եւ մենք ունենք Լաչինի միջանցքը, որը պէտք է ազատօրէն գործեր :Ի դէպ, համաձայն այդ եռակողմ յայտարարութեան, Լաչինի միջանցքը պէտք է լինէր Ատրպէյճանի վերահսկողութիւնից դուրս, եւ սա համաձայն Ատրպէյճանի նախագահի ստորագրութեան: Վերջերս Լեռնային Ղարաբաղից մի խումբ հայ երեխաներ փորձում էին ուղեւորուել Լաչինի միջանցքով եւ նրանց կանգնեցրեցին. որոշ դիմակաւորուած ատրպէյճանցիներ ներխուժեցին փոխադրակառքից ներս, որտեղ երեխաները ճչում էին: Սա Լեռնային Ղարաբաղի հայերի վերջին փորձն էր ազատօրէն տեղաշարժուել Լաչինի միջանցքով:
Նախագահ Ալիեւը նշեց քանդուած մզկիթների մասին: Կը ցանկանայի նշել, որ 2017-ին Ատրպէյճանում մի քանի մզկիթներ քանդուել են նոր ճանապարհներ կառուցելու համար: Ի միջի այլոց, Խորհրդային տարիներին Ատրպէյճանում 1560 մզկիթներ են քանդուել, եւ դա սովորական բան էր Խորհրդային Միութեան համար: Հայաստանում նոյնպէս քանդուել են եկեղեցիներ եւ մզկիթներ: Գիտէք, Լեռնային Ղարաբաղի հայերը չպէտք է վճարեն Խորհրդային տարիների պարտքը: Դա շատ վտանգաւոր խօսոյթ է, որովհետեւ ես մտավախութիւն ունեմ, այնպիսի տպաւորութիւն է, որ Ատրպէյճանն այս ամբողջ իրավիճակին փորձում է հաղորդել կրօնական բնաբան: Դա շատ վտանգաւոր է: Չկայ որեւէ կրօնական բնաբան այս հակամարտութիւնում:
Եւ ի միջի այլոց, մեր երկրում մենք ունենք մահմետական փոքրամասնութիւն, եւ ունենք գործող մզկիթ, սա է իրականութիւնը: Գիտէ՞ք ինչն է Ատրպէյճանի խօսոյթում մտավախութիւն յառաջացնում. նրա հռետորաբանութիւնը տպաւորութիւն է ստեղծում, եւ գուցէ այդպէս էլ կայ, որ Ատրպէյճանը որդեգրել է վրէժխնդրութեան քաղաքականութիւն: Հնարաւոր է` դա է Ատրպէյճանի քաղաքականութիւնը: Բայց ինչպէս նշուեց, մենք շատ բարդ պատմութիւն ունենք, եւ ես հէնց նոր ասացի, որ այո՛, գուցէ սա պատմական հանդիպում է, բայց ի՞նչ նպատակով ենք մենք ցանկանում դա օգտագործել: Անհանդուրժողականութիւն, ատելութիւն բորբոքելո՞ւ, յարձակողական հռետորաբանութիւն մեր տարածաշրջանո՞ւմ, թէ՞ հակառակը` օգտագործել այս հարթակը` իրավիճակը բարելաւելու համար:
Մենք կարծում ենք, որ այս հարթակը պէտք է օգտագործել կառուցողական մտադրութիւններով: Ի հարկէ, մենք հիմա կարող ենք թշնամութեան մասին շատ պատմութիւններ պատմել, բայց ո՞րն է ղեկավարների դերը` խորացնե՞լ այդ թշնամանքը, թէ՞ օգտագործել մեր հնարաւորութիւնները, մեր մանտաթները: Ես հպարտ եմ որ ես, մեր Կառավարութիւնը, նոյնիսկ աղէտալի պատերազմից յետոյ կարողացաւ մեր երկրում անցկացնել ազատ, ժողովրդավարական ընտրութիւններ, որն ամբողջ աշխարհի կողմից ճանաչուեց որպէս ազատ եւ ժողովրդավարական, թափանցիկ եւ մրցունակ: Եւ ինչպէս ասացի, մեր տեսանկիւնից, լուծումը ժողովրդավարութիւնն է, լուծումը թափանցիկութիւնն է, լուծումը երկխօսութիւնն է, լուծումը յարգանքն է բոլոր երկրների հանդէպ: Եւ մենքպատրաստ ենք աշխատել այդ ուղղութեամբ: Շնորհակալութիւն:
Հարց – Պարոն վարչապետ, Դուք քանի մը անգամ նշած էք, որ ՀԱՊԿ-ը այնքան ալ արդիւնաւէտ չէ այս պահին, եւ հարց կը բարձրացուի, որ Հայաստանը կրնայ լքել զայն: Կը խնդրէի մեկնաբանել:
Վարչապետ Նիկոլ Փաշինեան – Գիտէք, մենք որոշակի մտահոգութիւններ ունենք ՀԱՊԿ-ի հետ կապուած, եւ այդ մտահոգութիւնները հանրային են եղել: Մենք այդ հարցերը բարձրացրել ենք մեր գործընկերների մօտ, փաստացիօրէն հանրայնացրել ենք, եւ մտահոգութիւնները դեռ առկայ են: Աշխատում ենք այդ հարցերին, մտահոգութիւններին լուծումներ գտնելու ուղղութեամբ:
