Home ԳԱՂՈՒԹԱՅԻՆ Ցեղասպանագէտ Վահագն Տատրեանի Երրորդ Տարելիցի Ոգեկոչում Պոլսահայ Միութեան Կեդրոնին Մէջ

Ցեղասպանագէտ Վահագն Տատրեանի Երրորդ Տարելիցի Ոգեկոչում Պոլսահայ Միութեան Կեդրոնին Մէջ

by MassisPost

ԳՐԻ ԱՌԱՒ` ՄԱՐԻԷԹ ՕՀԱՆԷՍ

Կիրակի, 7 Օգոստոս 2022ին, Պոլսահայ միութեան «Գրիգոր եւ Աւետ Քիւրքչիւօղլու» սրահին մէջ տեղի ունեցաւ յուշ երեկոյ եւ հոգեհանգիստ հանգուցեալ ցեղասպանագէտ փրոֆ. Վահագն Տատրեանի մահուան երրորդ տարելիցին առթիւ, մասնակցութեամբ «Արարատ տան» էսքիճեան թանգարանին, «Նոր Սերունդ», Համազգային եւ Իրանահայ, Իրաքահայ միութիւններուն, Ազգային Հայկական ուսումնասիրութիւններու եւ հետազօտութիւններու ընկերակցութեան (NAASR), «Խոստում» հայկական հիմնարկին (PAI) եւ «Թէքէեան» մշակութային միութեան:

Երեկոն սկսաւ տուտուկահար Ալպըրթ Վարդանեանի մելանոյշ մեղեդիներով: Բացման խօսքը կատարեց ոլսահայ միութեան Մշակութային յանձնախումբի ատենապետ եւ հոգաբարձու՝ տոքթ. Յովհաննէս Գուլակ Աւետիքեան, որ ներկաները ողջունելէ ետք՝ հրաւիրեց բոլորը՝ յոտնկայս վայրկեան մը յարգանքի տուրք մատուցանելու հանգուցեալ Փրոֆ. Տատրեանի ի յիշատակ, ապա հրաւիրեց հոգեւորականաց դասը՝ առաջնորդութեամբ Հիւսիսային Ամերիկայի Արեւմտեան թեմի առաջնորդ Յովնան արք. Տէրտէրեանի ներկայացուցիչ Գէորգ ք հնյ. Աբեանի, ինչպէս նաեւ Թորգոմ եպս. Տօնոյեանի ներկայացուցիչ Ռազմիկ Ա. քհնյ. Խաչատուրեանի, հոգեհանգստեան պաշտօն կատարելու եւ օրհնելու յիշատակի համար պատրաստուած հրուշակը:

Գէորգ քհնյ.ն փոխանցեց Յովնան արք. Տէրտէրենաի ողջոյնները, նաեւ խօսեցաւ փրոֆ. Ռիչըրտ Յովաննիսեանի մասին՝ ըսելով. «Ան եղած է հայ պատմագրութիւնը բարձրացնող եւ աշխարհին սփռող անձը, որ իր ամբողջ կեանքը նուիրած է ի սէր Հայոց Ցեղասպանութեան, նաեւ հայոց պատմութեան վերաճանաչման եւ ճանաչման, ի աշխարհս ամբողջ»: Ան խոնարհումով յիշեց փրոֆ. Տատրեանը՝ զայն որակելով այն մեծ անձերէն մին եւ իսկապէս առաջամարտիկ եղած ըլլալուն այս ոլորտին մէջ: Քահանայ հայրը շնորհաւորանքներով փակեց իր խօսքը:

Ներկայ էին քոյր միութիւններու ներկայացուցիչներ, Պոլսահայ միութեան նախկին ատենապետներ եւ վարչականներ, փրոֆ. Օշին Քէշիշեան, փրոֆ. Թանէր Աքչամ եւ այլ հիւրեր:

Երգուեցաւ Տէրունական աղօթքը, որմէ ետք տոքթ. Աւետիքեան ամպիոն հրաւիրեց օրուան հանդիսավարուհին եւ միութեան քարտուղարուհին՝ Մարիէթ Օհանէսը:

Հանդիսավարուհին իր խօսքին մէջ անդրադարձաւ հանգուցեալ Տատրեանի մասին՝ շեշտելով, թէ հանդիպած ենք քիչ մարդոց, որոնք այդքան վստահ են իրենց գիտելիքներէն, տրամաբանութենէն եւ իմացականութենէն: Այդ իսկապէս բացառիկ մարդոց տրուած շնորհ է, օժտուածութիւն, որ գերազանց արդիւնաւորութիւն կու տայ իրենց, արագօրէն կը ձեռնարկեն իրենց գործին, երբ այդ գործը նուիրուած է ճշմարտութեան բացայայտման, արդարութեան պաշտպանութեան: Ապա ան ընթերցեց առաջին զեկուցող դոկտ. Լուսինէ Սահակեանի հակիրճ կենսագրականը եւ զայն հրաւիրեց՝ միանալ ներկաներուն «ԶՈՒՄ»ի վրայ:

Դոկտ. Սահակեան մեծ պատիւ համարեց ըլլալ այդօրուան բանախօսներու կարգին, մեծանուն գիտնական փրոֆ. Տատրեանի յիշատակը ոգեկոչելու: Ան յայտնեց, թէ անգնահատելի է անոր ներդրումը Հայոց Ցեղասպանութեան ուսումնասիրութիւններու նկատմամբ: Ան խօսեցաւ գիտական ժառանգութեան վերարժեւորման մասին անդրադառնալով, թէ Տատրեանի ուսումնասիրութիւնները կը ներկայացնեն հայ ժողովուրդի պատմութեան ամէնէն ողբերգական ժամանակաշրջանը: Տատրեանի ուսման արգասիքն են այն բազմաթիւ գիրքերն ու ուսումնասիրութիւնները, հիմնական փաստարկումերով եւ մաթեմաթիքական ճշգրիտ մտածողութեամբ. անոնք նոր որակ հայթայթեցին եւ բարձրացուցին Հայոց Ցեղասպանութեան գիտական ուսումնասիրութիւնը:

Դոկտ. Սահակեան աւելցուց նաեւ, թէ իրենք պատիւը ունեցած են Տատրեանի դասախօսութիւնները ունկնդրելու Հայաստանի մէջ, նաեւ անոր գործունէութիւններու ժառանգութեան գիտաժողովներ կատարելու եւ յաւուր պատշաճի ներկայացելու անոր գործերը եւ ուսումնասիրութիւնը, նաեւ Տատրեանի հետ Սահակեան ունեցած է անձնական շփում եւ բարեկամութիւն:

Ապա հանդիսավարուհին հրաւիրեց Մանուկ Աւետիքեանը՝ զաւակը միութեան հոգաբարձու եւ Մշակութային յանձնախումբի ատենապետ տոքթ. Յովհաննէս եւ Սեդա Գուլակ Աւետիքեաններուն, որպէսզի ծանօթացնէ օրուան երկրորդ զեկուցողը՝ պատմաբան եւ ընկերաբան փրոֆ. Թանէր Աքչամը։

Նշենք, թէ Մանուկ Աւետիքեան շրջանաւարտ է Մանուկեան-Տէմիրճեան վարժարանէն: Ան Հայաստանի Ամերիկեան համալսարանէն ստացած է մագիստրոսի կոչում եւ աշխատած է Երեւանի Հայոց Ցեղասպանութեան թանգարան- հիմնարկին մէջ եւ հայկական թերթերու մէջ: Ներկայիս, ան կ՛աշխատի “Shoah” հիմնարկի հաւաքածոներու բաժինին մէջ՝ իբրեւ Ցեղասպանութեան վերապրածներու վկայութիւններու հաւաքածոյի ցանկագրող:

Փրոֆ. Աքչամ յայտնեց, թէ Հայոց Ցեղասպանութիւնը արդէն մոռցուած ցեղասպանութիւն է, եւ երբեք վերջինը. այստեղ ճանապարհը հեշտ չէ եղած եւ հարթուած է բազմաթիւ մարդոց ջանքերով եւ զոհաբերութեամբ։ Հայոց Ցեղասպանութիւնը անցած է նոյն փուլերով, ինչպէս միւս ոլորտները։

Փորձագէտներ Արամ Անտոնեանի եւ Գրիգոր Կերկերեանի նման վերապրածներն էին, որոնք փորձեցին համակարգուած կերպով հաւաքել Օսմանեան արժէքաւոր փաստաթուղթերու գոյատեւման յուշագրութիւնները եւ արխիւային փաստաթուղթերը: Վահագն Տատրեանի խօսքերը կը ներկայացնեն Հայոց Ցեղասպանութեան հետազօտութեան ոլորտի իրական հիմքը եւ կամուրջը հին եւ նորի աշխարհներուն միջեւ:

Փրոֆ. Աքչամ այս անուանակարգին մէջ դասեց նաեւ փրոֆ. Ռիչըրտ Յովաննիսեանի բազմահատոր աշխատութիւնը: Եթէ մենք կրնանք խօսիլ Հայոց Ցեղասպանութեան հետազօտութեան տաղանդաւոր փուլի մը մասին, ապա Վահագն Տատրեան եւ Ռիչըրտ Յովաննիսեան ծառայեցին՝ իբրեւ սառցաբեկորներ, ճանապարհ հարթելով դէպի անտեղեակութեան, անտարբերութեան եւ ժխտման սառած ծովը: Հայոց Ցեղասպանութեան ուսումնասիրութիւնը մեծապէս յառաջդիմած է այսքանով, շնորհիւ անոր վաղ ռահվիրաներու տասնամեակներ տեւած անխոնջ ջանքերուն: Վահագն Տատրեան եւ Ռիչըրտ Յովաննիսեան՝ մենք ձեզի երախտագիտութեան անսահման քայլ պարտական ենք։ Փրոֆ. Աքչամ նաեւ իր նկատառումները կատարեց Վահագն Տատրեանի հետ իր անձնական յարաբերութիւններուն մասին։ Ան շնորհաւորեց մեծարեալը` նշելով, որ ան մեզի ցոյց տուաւ ճանապարհը, զոր պէտք է մենք շարունակենք։

Հանդիսավարուհին հրաւիրեց տուտուկահարը, որ նուագեց Կոմիտասեան մեղեդիներ: Ապա դարձեալ ամպիոն հրաւիրուեցաւ Մանուկ Աւետիքեանը, որպէսզի ներկայացնէ մեծարեալը՝ Փրոֆ. Ռիչըրտ Յովաննիսեանը:

Մանուկը նշեց, որ 7 տարիներ աշխատած է փրոֆ.ին հետ: Անոր աշխոյժ գործունէութիւնը յանգեցուց իրեն, եթէ չըսենք, ստիպեց իրեն ըլլալ 1970ականներէն եւ թրքական կողմէ Հայոց Ցեղասպանութեան ժխտման ուժի մէջ: Գործունէութիւններէն մէկը, որ ան ձեռնարկեց այս ժխտման դէմ, այն էր, որ ան տեսաւ պատմութեան այս նոր դաշտի հեռատեսութիւնը 1960ականներու վերջը:

Ան զբաղեցաւ անով եւ վերապատրաստեց ուսանողները UCLA-ի մէջ եւ ուսանողներուն թոյլ տուաւ արձանագրել Հայոց Ցեղասպանութենէն վերապրածներու անհետացող սերունդի պատմութիւնները: 2018ին, ան իր արխիւները յանձնեց «Շօահ» հիմնադրամին՝ կրթական հետազօտական նպատակներով։

Խօսք առաւ փրոֆ. Յովհաննիսեան. ան շնորհակալութիւն յայտնեց Պոլսահայ միութեան, ինչպէս նաեւ նախորդ բանախօսներուն։ Ան յայտարարեց, որ ինքզինք երբեք գիտնական չէ համարած: Իր ոլորտը Հայաստանի առաջին Հանրապետութիւնն է, որ զինք տարած է տհաճ դաշտ՝ պետական ժխտողականութեան պատճառով, եւ որ ստիպած է իրեն մտնել այդ դաշտը, եւ հետաքրքրական է, թէ ան հազարաւոր դասախօսութիւններ տուած է իր ասպարէզին մէջ, հաւանաբար անոնց 80 տոկոսը զբաղած է այդ հարցով։

Փրոֆ. Յովաննիսեան յայտնեց, թէ այնքան շատ բան ըսուած է Վահագն Տատրեանի մասին, որ իսկական ցեղասպանագէտ էր, որ ան գտաւ այդ հսկան զարգացնելու ոլորտը եւ յառաջ մղելու մէջ: Քանի անգամներ իրենց գիտաժողովներուն տարբեր ազգերու պատասխանները եղած է՝ «Մոռցի՛ր», «ձգէ՛», «կը բաւէ՛»:

Զարմանալիօրէն գիտական պայքար, կռիւներ կային համալսարանականներու համար, ամէն օր պայքար էր ցեղասպանաութեան ուրացման դէմ: Շատ երկար պայքար եղած սակայն կատարելագործեցին եւ ինք անձնապէս վեց գիրքեր հրատարակած է Հայոց Ցեղասպանութեան մասին:

Ժամը հասաւ մետալի տուչութեան. հրաւիրուեցաւ մեծարեալի ընտանիքը, միութեան Գործադիր յանձնախումբի ատենապետ տոքթ. Մուրատ Քէօշքէր, տոքթ. Յովհաննէս Գուլակ Աւետիքեան, միութեան նախկին ատենապետ Սիմոն Աճըիլաչ, Գործադիր յանձնախումբի քարտուղար Սերժ Պուլանըքեան եւ փրոֆ. Օշին Քէշիշեան, որպէսզի կատարեն մետալի տուչութիւնը:

Խօսք առաւ տոքթ. Մուրատ Քէօշքէր՝  ըսելով. «Ինծի մեծ հաճոյք կը պատճառէ ճանչնալ փրոֆ. Ռիչըրտ Յովաննիսանի գործը հայոց պատմութեան, Հայոց Ցեղասպանութեան, յատկապէս Հայաստանի առաջին Հանրապետութեան փառահեղ աշխատանքին համար: Փրոֆ. Յովաննիսեան արդարադատութեան, հայկակա՛ն արդարադատութեան ախոյեան է։ Մենք կը պատուենք զինք եւ կը մաղթենք իրեն երկար եւ առողջ կեանք»։

Փրոֆ. Յովհաննիսեան ստացաւ Պոլսահայ միութեան «Վահագն Տատրեան Ուսումնական Ցեղասպանութեան Շքանշանը 2022» ձեռամբ՝ տոքթ. Մուրատ Քէօշքէրի:

Շնորհաւորանքներով եւ աղօթքով ու Պոլսահայ միութեան հանդէպ գնահատանքի խօսքերով փակուեցաւ գիշերը:

Ձեռնարկի աւարտին տեղի ունեցաւ խմբային լուսանկարչական պահ մը, որուն
յաջորդեց պատշաճ հիւրասիրութիւն, որուն ընթացքին ներկաները իրար հետ ունեցան մտերմիկ զրոյցի պահեր:

Նշենք, թէ Նիւ Եորքի մէջ մահացած միջազգային հեղինակութիւն վայելող փրոֆ. Վահագն Տատրեանի աճիւնը տեղափոխուած է Հայաստանի Հանրապետութիւն:

 

Հարակից Նյութեր

Leave a Comment