Համատեղ Յայտարարութեան
Առաջնորդուելով համազգային շահերով, մեր պատկան կազմակերպութիւնների և հաստատութիւնների անունից մենք ողջունում ենք Միաւորուած ազգերի կազմակերպութեան (ՄԱԿ) Բռնի կամ հարկադրաբար անհետացած անձանց հարցերով աշխատանքային խմբի, ՄԱԿ-ի Կարծիքի և արտայայտութեան ազատութեան աջակցութեան և պաշտպանութեան հարցերով յատուկ զեկուցողի և ՄԱԿ-ի Ճշմարտութեան, արդարադատութեան, փոխհատուցման խրախուսման և չկրկնուելու երաշխիքների հարցերով յատուկ զեկուցողի համատեղ գործողութիւնը, այն է՝ իրենց մանդատների շրջանակում Թուրքիայի Հանրապետութեան կառավարութեանը համատեղ հարցապնդում յղելը:
Այս համատեղ հարցապնդումը կարևոր քայլ է Թուրքիայի Հանրապետութեանը պահանջ ներկայացնելու գործընթացում, որ վերջինս հաշտուի սեփական անցեալի հետ և, նախ և առաջ, կատարի ճշմարտութեան հաստատման, զոհերի արդարութեան և վնասի փոխհատուցման իրաւունքն ապահովելու համար քննութիւն իրականացնելու իր պարտաւորութիւնը:
Ընդգծւում է, որ խախտումների վերաբերեալ նշուած փաստաթղթում շարադրուած պնդումները վերագրուում են Թուրքիային՝ հայկական փոքրամասնութեան վրայ 1915-1923թթ. ներազդած ողբերգական իրադարձութիւնների և այդ բնակչութեան նկատմամբ առաջացած հետևանքների առումով:
Հարցապնդումը մտահոգութիւն է յայտնում թուրքական պետութեան ժխտողական դիրքորոշման, որոշ արտայայտութիւնների վերաբերեալ կարծիք ունենալու և արտայայտելու ազատութիւնը սահմանափակող օրէնսդրութեան, ինչպէս նաև զանգուածային տառապանքների, դաժան վերաբերմունքի ու մարդկանց մահուան հանգեցրած 1915-1923 թթ. հայերի բռնի տեղահանութեան առնչութեամբ ճշմարտութեան հաստատման և արդարադատութեան ապահովման հարցում առաջընթացի բացակայութեան կապակցութեամբ:
Այն նաև ընդգծում է, որ այս իրավիճակն ազդում է զոհերի եւ նրանց սերունդների արժանապատւութեան վրայ։
Դիմող կողմերը միջնորդել են, որպէսզի Թուրքիայի Հանրապետութեան կառավարութիւնը դիրքորոշում յայտնի ներկայացուած հարցապնդման վերաբերեալ, մասնաւորապէս.
- Ի՞նչ միջոցներ են ձեռնարկուել Թուրքիայի կողմից իրողութիւնը պարզելու համար, ներառեալ 1915-1923թթ. ընթացքում բռնի ներքին տեղահանութեան, կալանաւորման, արտադատական սպանութիւնների և հարկադրաբար անհետացման ենթարկուած հայերի ճակատագիրը կամ գտնուելու վայրը պարզելու համար:
- Ի՞նչ միջոցներ են ձեռնարկուել ապահովելու համար այդ իրադարձութիւնների մասին ճշմարտութիւնն իմանալու տուժածների և, ընդհանուր առմամբ, հասարակութեան իրաւունքը, ինչպէս նաև ապահովելու համար արդարութեան և կրած վնասի հատուցման տուժածների իրաւունքը:
- Ի՞նչ միջոցներ են ձեռնարկուել այդ իրադարձութիւնների հետևանքով զոհուած հայերի մարմինների գտնուելու վայրերը, ըստ հնարաւորինս, յայտնաբերելու համար:
- Տեղեկատուութիւն տրամադրել 2017 թուականին օրէնսդրութեան ընդունման պատճառների մասին, որն օրէնսդիրներին արգելում է որոշակի արտայայտութիւններ անել։ Պարզաբանել, թէ ինչպէս է դա համատեղելի մարդու իրաւունքների միջազգային իրաւունքի հետ, մասնաւորապէս Քաղաքացիական և քաղաքական իրաւունքների մասին միջազգային դաշնագրի (ՔՔԻՄԴ) 19-րդ յօդուածի հետ:
- Ներկայացնել մանրամասն տեղեկատուութիւն հայերի դէմ յանցագործութիւնների մասին յայտարարութիւնների համար անձանց պատժելու նպատակով Քրէական օրէնսգրքի 301-րդ յօդուածի կիրառման դէպքերի մասին:
Թուրքիայի կառավարութիւնը 2019 թուականի Մայիսի 17-ին կտրականապէս հրաժարուել է պատասխանել այդ հարցերին՝ ի հակադրութիւն ՄԱԿ-ի մարդու իրաւունքների պաշտպանութեան ընթացակարգերի:
Մենք բարձր ենք գնահատում Բռնի կամ հարկադրաբար անհետացած անձանց հարցերով աշխատանքային խմբի և երկու յատուկ զեկուցողների կողմից ՄԱԿ-ի այդ ընթացակարգերի գործադրումը և մեր աջակցութիւնն ենք յայտնում սոյն աննախադէպ և նշանակալից գործընթացին հետամուտ լինելու ձեռնարկումին:
Չնայած նրան, որ այս գործընթացը չի փոխարինում ցեղասպանութեան ճանաչմանը կամ նշուած ժամանակահատուածում մարդկութեան դէմ ուղղուած յանցագործութիւնների հետևանքով հայերի կրած կորուստների, այդ թւում նրանցից բռնազաւթուած գոյքի լրիւ և համարժէք հատուցմանը, այնուհանդերձ ՄԱԿ-ի մարդու իրաւունքների պաշտպանութեան համապատասխան մարմինների գործողութիւնները էական առաջընթաց են ճշմարտութեան բացայայտման և մարդկութեանը հասցուած այդ բաց վէրքի դիմաց հատուցման ճանապարհին:
Մայր Աթոռ Սուրբ Էջմիածին – Ն. Օ. Ս. Տ. Տ. Գարեգին Բ կաթողիկոս (Վաղարշապատ, Հայաստանի Հանրապետութիւն)
Կաթողիկոսարան Մեծի Տանն Կիլիկիոյ – Ն. Օ. Ս. Տ. Տ. Արամ Ա կաթողիկոս (Պէյրութ, Լիբանան)
Հայ Աւետարանական Համաշխարհային Խորհուրդ (ԱՄՆ)
Հայկական Բարեգործական Ընդհանուր Միութիւն (ԱՄՆ)
Ամերիկայի Հայ Աւետարանչական Ընկերակցութիւն (ԱՄՆ)
ՄԱԿ-ի մարմինների Համատեղ հարցապնդման ամբողջական զեկոյցը
